Autyzm z roku na rok staje się coraz mniej tajemniczy. Wiedza na ten temat z dnia na dzień zyskuje nowych odbiorców. Mimo tego w wielu przypadkach spektrum autyzmu nadal jest dość późno rozpoznawane. A co za tym idzie – dzieci nie dostają tak bardzo potrzebnej im pomocy terapeutycznej, wspierającej rozwój i redukującej deficyty. Objęcie dziecka wczesnymi oddziaływaniami terapeutycznymi pomaga poprawić jego umiejętności i funkcjonowanie społeczne w porównaniu do maluchów zdiagnozowanych po 2,5 roku życia, które do tego czasu nie uczęszczały na terapię. Dlatego monitorowanie rozwoju pociechy i wyłapywanie wczesnych, niepokojących objawów ma bardzo duże znaczenie dla jej późniejszego funkcjonowania. Sprawdź wczesne symptomy autyzmu.
Jakie są wczesne symptomy autyzmu?
Zaburzenia ze spektrum autyzmu nie są chorobą, którą leczy się farmakoterapią. Jest to zaburzenie o podłożu neurologicznym, charakteryzujące się różnicami w zakresie budowy, aktywności, a więc funkcjonowania mózgu, a jego skutki objawiają się w określonych obszarach zachowań.
Aby rozpoznać zaburzenia ze spektrum autyzmu, poszukujemy objawów (według ICD-10) w 3 obszarach: komunikacji, interakcjach społecznych oraz powtarzających się i ograniczonych wzorcach zachowań. I chociaż najwięcej rozpoznań dotyczy dzieci w wieku przedszkolnym, to początkowe symptomy pojawiają się już w pierwszym roku życia malucha. Są to nieprawidłowości w obszarze emocjonalnym i społecznym.
Jakościowy obraz różni się znacząco w zależności od osoby. Różne objawy mogą się pojawiać w różnym czasie. Zdarza się, że niektóre z nich są tak subtelne, że mogą zostać przeoczone. Nie pomagają nam w tym utarte stereotypy związane z rozwojem, które wzmacniają bagatelizację pierwszych symptomów. Nie wszystkie objawy mogą być również widoczne i obserwowane u każdego dziecka. Mogą one pojawiać się z opóźnieniem i w różnej kombinacji.
Wczesne objawy autyzmu:
Najwcześniejsze objawy i nieprawidłowości w rozwoju można zauważyć już w drugiej połowie pierwszego roku życia dziecka. Są nimi:
- brak uśmiechu społecznego, czyli reakcji uśmiechem na próby kontaktu ze strony rodziców i innych osób
- rzadko lub bardzo sporadycznie nawiązywany kontakt wzrokowy
- dziecko nie jest zainteresowane kontaktem i obserwacją twarzy rodzica
- brak pojawiania się spontanicznego wskazywania połączonego z komunikacją
- brak reakcji okazujących radość
- brak lub słaba reakcja na komunikaty kierowane do dziecka (brak reakcji na głos rodzica, jego próby nawiązania kontaktu wzrokowego)
- brak lub ograniczone poszukiwanie uwagi osoby dorosłej i dzielenie się osiągnięciami i zainteresowaniami (dziecko nie sprawdza, czy rodzic patrzy, nie przynosi i nie pokazuje mu swoich dokonań)
- brak naprzemiennego uczestnictwa w interakcjach oraz ograniczone inicjowanie i podtrzymywanie kontaktu z rodzicem (odpowiadanie dźwiękiem na treści kierowane do dziecka i zainteresowania interakcją, niekomunikowanie płaczem swoich potrzeb)
- zubożała wokalizacja
- niedostosowanie mimiki i reakcji do sytuacji (dla przykładu: dziecko patrzy się w ścianę, na której nic nie ma i zaśmiewa się w głos)
- dziecko nie jest zainteresowane kontaktem i obserwacją twarzy rodzica
- nie domaganie się czułości – brania na ręce, lub nawet stronienie od bliskości
Symptomy autyzmu po 6. miesiącu życia
Po 6. miesiącu życia maluchanie obserwujemy lub widoczne są nieprawidłowości w zakresie:
- reakcji na własne imię, która powinna się pojawiać ok 8–10 miesiąca życia dziecka, dziecko wówczas nie odwraca głowy, kiedy jest wołane, co może skłaniać rodziców do zastanawiania się, czy ze słuchem ich pociechy jest wszystko okej
- brak gestu pokazywania palcem wskazującym na pożądane przez dziecko przedmioty – powinien wystąpić przed 12 miesiącem życia
- unikanie bycia dotykanym przez innych
- brak zainteresowania ludźmi, ignorowanie ich, krótki czas patrzenia na innych
- niepokazywanie i nierozpoznawanie własnych części ciała
- brak umiejętności naśladowania bezpośredniego, czy też naśladowania w zabawie
- brak zabawy na niby i zabawy symbolicznej (nie udają, że grają na bębenku składającym się z garnka i łyżek, odkurzają przedmiotami, które mogą przypominać odkurzacz, czy też dzwonią telefonem, używając do tego klocka czy też innego przedmiotu, który nie jest konkretnie tym, co sprawuje taką funkcję)
- nie rozumie gestów o znaczeniu społecznym (papa, cześć)
- opóźnienia w rozwoju
- obecność nietypowych zabaw polegających na porządkowaniu, schematycznej zabawie (układaniu ze wszystkiego wieży i bardzo emocjonalnych reakcjach na próby zmiany układu)
- obecność stereotypi ruchowych (np. trzepotanie rękami)
- nietypowa wrażliwość na bodźce
- brak zabawy naprzemiennej
- braku obecności złożonych zachowań społecznych (integrowania spojrzenia, ekspresji mimicznej, tonu głosu i gestykulacji)
Symptomy autyzmu, jakie można zauważyć koło 2. roku życia
W okresie przed 2. rokiem życia dzieci zaczynają odkrywać zabawy opierające się na sekwencjach czynności oraz wcielaniu się w role. Udają, że przygotowują jedzenie, prezentując tym samym ważną umiejętność, jaką jest obserwowanie i naśladowanie zachowań z bliskiego otoczenia. Mogą udawać, że są jakimś konkretnym zwierzęciem i domagać się reakcji otoczenia. Odtwarzają to, co obserwują w swoim środowisku i domagają się przez to kierowania na siebie uwagi. Gdy widzą, że inni są zainteresowani ich osiągnięciami, chcą je powtarzać, żeby dostać więcej uwagi. Zachęcają innych do włączania się w zabawę, mimo że nie potrafią jeszcze bawić się z rówieśnikami, jednak wykazują inicjatywę w podtrzymywaniu interakcji z dorosłym.
U dzieci w spektrum autyzmu takie zachowania nie są prezentowane lub są bardzo ograniczone. Maluchy te nie są zainteresowane relacjami, ich nawiązywaniem i podtrzymywaniem. Pojawiają się u nich również zaburzenia w rozwoju mowy i silne przywiązanie do rutyny. Wiele dzieci prezentuje objawy wybiórczości pokarmowej, czy też sztywności w zakresie jedzenia, nie toleruje określonych konsystencji, produktów o określonym smaku, dotykania rzeczy na talerzu. W zakresie interakcji społecznych maluch nie jest zainteresowany ekspresją mimiczną rodzica, nie sprawdza, czy rodzic podąża za jego palcem, którym wskazuje preferowaną przez niego rzecz.
Przeczytaj też: Kiedy dzieci zaczynają mówić?
Warto również wspomnieć, że dysfunkcje z zaburzeniami więzi mogą swoim obrazem przypominać te ze spektrum autyzmu, co czasami budzi diagnostyczne wątpliwości. Warto więc konsultować niepokojące objawy i wątpliwości co do rozwoju dziecka ze specjalistą, który posiada szeroką wiedzę kliniczną.
Autorka artykułu: Emilia Wojewódzka – psycholożka, terapeutka behawioralna, psychoterapeutka CBT
Nazywam się Emilia Wojewódzka jestem psycholożką, licencjonowaną terapeutką behawioralną oraz psychoterapeutką CBT w trakcie certyfikacji. Prywatnie żoną, mamą i przyjaciółką. Pracuję z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi od przeszło 8 lat. Od kilku lat zajmuję się także dydaktyką współpracując z uczelniami. Prowadzę również swoje autorskie szkolenia i bloga www.centrumdzieciecejterapii.pl Stale się szkolę i rozwijam. Uwielbiam czytać, poszerzać swoją wiedzę, słuchać muzyki i poznawać nowych ludzi.
