Myślę, że hasło „asymetria niemowlęca” słyszało znaczne grono rodziców. Czy to w odniesieniu do własnego dziecka, czy też koleżanki albo sąsiadki. Rodzice zwykle widzą, że ich maluch układa się częściej na jedną stronę. Chętniej chwyta zabawki jedną ręką. Obraca się stale przez jeden bok, czy też czworakuje z nogą postawioną na podłodze. To zdecydowanie mogą być sygnały świadczące o asymetrii. A jakie objawy będą na nią wskazywać u dzieci starszych? Czy nadal będziemy nazywać to asymetrią, czy może już jakoś inaczej? Czym może skutkować niewyprowadzona asymetria u niemowlaka w przyszłości? Czy jesteśmy w stanie zrobić coś, by jej przeciwdziałać?
Moje dziecko miało asymetrię niemowlęcą – co dalej?
Wyprowadzenie asymetrii niemowlęcej jest niezmiernie ważne dla rozwijającego się małego człowieka. Chcemy, by każdy segment ciała pracował oraz ustawiał się symetrycznie. Rodzice maluchów, które zmagały się z asymetrią, doskonale wiedzą, ile pracy i trudu musieli włożyć w ćwiczenia – zarówno oni, jak i dziecko. Po zakończeniu procesu terapeutycznego musimy pamiętać, że:
- Dziecko nadal bardzo intensywnie się rozwija.
- Układ nerwowy dziecka, i tym samym mózg, cały czas organizuje i reorganizuje się.
- Istnieją dwa krytyczne okresy posturogenezy (tworzenia się postawy ciała człowieka).
Pierwsze lata życia dziecka to kluczowy moment w jego rozwoju. W tym czasie zachodzi wiele intensywnych zmian w różnych obszarach. Maluch nabywa i doskonali umiejętności poznawcze, komunikacyjne czy też motoryczne. Podczas rozwoju układu nerwowego dochodzi do nadprodukcji połączeń synaptycznych, a następnie jej redukcji. Czas szczytu powstawania i przycinania synaps jest różny dla poszczególnych struktur mózgowych. Na tej podstawie ustalono, że reorganizacja układu nerwowego następuje w 1., 2, 4, 7 oraz 12 roku życia dziecka i w tych okresach dobrze jest skontrolować rozwój dziecka.
Oprócz tego wyodrębniono krytyczne okresy posturogenezy:
- I okres przypada na 6–7 rok życia dziecka i jest związany ze zmianą trybu życia – ze swobodnego ruchu kiedy chcę i ile chcę maluch przechodzi w tryb stolikowy
- II okres przypada na 11–13 rok życia u dziewczynek oraz 13–14 lat u chłopców. To nic innego jak intensywny skok pokwitaniowy. Jest związany z intensywnym wzrostem, zmianą proporcji ciała i środka ciężkości, a także często z nieidącą z tym w parze siłą i masą mięśniową.
Asymetria niemowlęca – Czym może skutkować w przyszłości?
Niewyprowadzona asymetria często skutkuje wykształceniem w przyszłości wady postawy. Jest to odchylenie od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej, właściwej dla danego wieku czy płci. Dotyczy ona głównie ustawienia kręgosłupa. Mowa tutaj o skoliozach oraz postawach skoliotycznych, zniesionych czy pogłębionych krzywiznach kręgosłupa oraz o tym, co się dzieje z miednicą, obręczą barkową, biodrową na skutek nieprawidłowego ustawienia kręgosłupa.
Niemowlę, które preferowało układanie głowy stale na jedną stronę i nie zostało zaopiekowane terapeutycznie, będzie dążyło do homeostazy ustawień poszczególnych segmentów kręgosłupa. Zatem jeśli głowa była i jest stale pochylona na jedną ze stron, to kompensacyjnie poszczególne odcinki kręgosłupa będą ustawiać się asymetrycznie, ale najbardziej optymalnie dla aktualnej postawy. W związku z tym za jakiś czas będzie można zaobserwować, że maluch, gdy dorośnie do wieku przedszkolnego, będzie jedno ramię ustawiać wyżej, jedna łopatka będzie bardziej odstawać, kąty talii nie będą identycznie wcięte, miednica będzie ustawiona asymetrycznie, jedna noga będzie zrotowana bardziej na zewnątrz, a jedna ze stóp bardziej płaska. To tylko przykład tego, co może się zadziać. Dróg do osiągnięcia homeostazy posturalnej może być naprawdę wiele.
No dobra, tylko na co patrzeć, jak patrzeć i czy jest jakaś profilaktyka?
Oczywiście rodzic może wyłapać wiele nieprawidłowości. W ciągu dnia może być całkiem sporo okazji do przyjrzenia się swojemu dziecku. Ogromnie zachęcam, by zerkać ukradkiem na swoją pociechę i spróbować odpowiedzieć sobie na pytanie, czy to, co widzę, jest stałe, czy zmiennie. Wytłumaczę to na przykładzie, bo tak lepiej zrozumieć.
- Czy te uniesione lewe ramię jest ustawione tak przez cały czas?
- Czy te łopatki zawsze tak odstają?
- Czy ta stopa zawsze ustawia się do środka?
- Czy on zawsze tak się garbi i siada w W?
Jeśli notorycznie obserwujemy pewne zależności i dominacje, to zdecydowanie czas na konsultację. Kiedy możemy obserwować dziecko? Podczas zabawy na podłodze zerknij czasem, jak siedzi Twoja pociecha i jaki siad preferuje. Jeśli widzisz, że przyjmuje różne pozycje – siad płotkarski, prosty, w W, skrzyżny i inne własne modyfikacje – to super. Natomiast jeśli widzisz, że preferuje jedną pozycję i najczęściej jest to siad w W, niech zapali Ci się żółta lampka, ale bez paniki. Kiedy jeszcze warto obserwować dzieci? Przyjrzyj się, w jaki sposób siedzi przy stoliku/biurku. Garbi się? Ciągle zaplata nogi o nogi krzesła? Jedna noga ciągle pod pupą? Dobrym momentem do obserwacji jest też kąpiel.
Przygotowałam dla Ciebie orientacyjne punkty, na które warto zwrócić uwagę, obserwując dziecko pod kątem asymetrii. Zerknij na grafikę poniżej.
Jak patrzeć?
- z boku – powinnaś widzieć, że ciało jest ustawione w liniowości – tzn. obręcz barkowa, biodrowa, głowa i cały kręgosłup znajdują się w jednej linii,
- z przodu/z tyłu – prawa strona powinna być odbiciem lewej, tj. przykładowe punkty, które widzisz na grafice, powinny być ustawione identycznie i symetrycznie,
- brzuch oraz pośladki powinny być lekko napięte, a łopatki przylegać do ściany klatki piersiowej.
To tak w mocnym skrócie.
W domowym otoczeniu zwróć uwagę na kilka kwestii:
- Wysokość biurka i krzesła
Dzieci rosną w zastraszającym tempie. Jednego dnia nogawki spodni są okej, mrugniesz okiem i już wpada większy rozmiar. Tak samo jest z wysokością krzesła, stolika czy chociażby butów. Zachęcam Cię byś przyjrzała się temu, czy postawa Twojego dziecka za stołem jest najbardziej optymalna. Dobrym pomysłem jest przyjęcie jednego dnia w miesiącu na mierzenie wysokości krzeseł i blatów oraz stóp dziecka. Wszystko za jednym zamachem.
Na co zwrócić uwagę podczas zabaw stolikowych? Zerknij na grafikę:
- nogi oparte o podłoże – jeśli dziecko jeszcze nie sięga, to śmiało zaproponuj mu mini podest, by stopy miały podparcie
- taka wysokość siedziska krzesła, by wartość kątowa między tułowiem a udami zawsze wynosiła 90°, w kolanach również
- blat znajduje się na wysokości łokci
- ręce mogą swobodnie leżeć na blacie bez unoszenia obręczy barkowej
- jeśli korzystacie z lampki, zwróć uwagę, z której strony stoi.
- Plecak
Co prawda ciężkie tornistry dotyczą raczej dzieci szkolnych, aczkolwiek w życiu każdego malucha nadchodzi moment, że chce mieć swój plecak, w którym będzie mógł nosić ważne dla siebie rzeczy. A to butelkę z wodą, ulubioną zabawkę, czy buty na zmianę, gdy gdzieś idziecie. To wszystko potrafi sporo ważyć. Zerknij, jak plecak przylega do pleców Twojego dziecka. Powinien być jak najbliżej, ramiączka powinny być ściągnięte na tej samej wysokości i oba założone na ramiona.
Przeczytaj też: Zaburzenia integracji sensorycznej – czy mogą dotyczyć Twojego dziecka?
Wydaje mi się, że moje dziecko ma wadę postawy – do kogo się udać?
Najszybszym sposobem na skonsultowanie swoich wątpliwości jest spotkanie się z fizjoterapeutą pediatrycznym. Taki specjalista oceni postawę dziecka od czubka głowy po czubki palców i na pewno odpowie na wszystkie pytania. Co więcej – może też pokierować na badania specjalistyczne (jeśli będzie widział zasadność) oraz na dodatkowe konsultacje, chociażby z lekarzem ortopedą.
Autorka artykułu: Katarzyna Piaskowska – fizjoterapeutka dziecięca
Nazywam się Katarzyna Piaskowska i jestem fizjoterapeutką dziecięcą. Staram się przekładać fizjoterapeutyczno-rozwojowe zagadki na prosty język. Jestem terapeutką koncepcji NDT Bobath, integracji sensorycznej, manipulacji powięziowych wg Stecco. Aktualnie w trakcie szkolenia z terapii metodą Vojty. Swoją wiedzę opieram o odbyte przeze mnie specjalistyczne szkolenia jak również 10 letnie doświadczenie w pracy w gabinecie. W sieci tworzę swoją przestrzeń dla przyszłych i obecnych rodziców: www.hejhoodzieciach.com Jestem mamą, żoną oraz pasjonatką żywienia i naturoterapii.
Asymetria niemowlęca – bibliografia
Chorązka Katarzyna, Plastyczność neuronalna – Twój przyjaciel czy wróg?, Wszechświat, t. 117, nr 7-9/2016
Kossut Małgorzata,Neuroplastyczność – podstawowe mechanizmy, Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego, Polska Akademia Nauk w Warszawie Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2019; 14, 1–2: 1–8.
Muchacka Renata, Pyclik Marzena, Wady postawy u dzieci i młodzieży – charakterystyka i etiologia,Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Prace Naukowe WSZIP nr 37 (1) 2016
Weker Maria, Kryzysy wieku rozwojowego w kontekście zmian plastycznych układu nerwowego, Człowiek – niepełnosprawność – społeczeństwo. CNS nr 4(54) 2021, 103–117
