Dzieci są ciekawe świata i często zadają pytania, które mogą nas zaskoczyć. Czasami dotyczą one trudnych tematów, takich jak wojna, niepełnosprawność czy wykluczanie przez rówieśników. Dla rodziców takie rozmowy mogą być wyzwaniem – chcemy chronić nasze dzieci przed trudnymi emocjami, ale równie ważne jest, aby pomóc im zrozumieć otaczający je świat. Jak poruszać trudne tematy w sposób, który będzie wspierał dziecko i budował jego poczucie bezpieczeństwa?
Skorzystaj z kilku uniwersalnych zasad, które podpowiedzą Ci, jak rozmawiać z dziećmi na trudne tematy:
- Bądź otwarty/otwarta na pytania: Pozwól dziecku pytać. Pokaż, że pytania są w Waszej relacji mile widziane, a ciekawość jest czymś wspaniałym! Nawet jeżeli dotyczy trudnych tematów.
- Dostosuj poziom szczegółowości do wieku: Młodsze dzieci potrzebują prostszych wyjaśnień, starsze mogą chcieć zgłębiać temat. Możesz jednak zawsze odpowiadać krótko, a dziecko swoimi pytaniami pokaże Ci, ile jest w stanie usłyszeć.
- Użyj narzędzi wizualnych: Rysunki, książki czy filmy mogą pomóc wyjaśnić dany temat. Możesz też odgrywać scenki za pomocą figurek lub pacynek.
- Daj przestrzeń na emocje: Uznaj uczucia dziecka i pokaż, że wszystkie emocje są w porządku.
Nie zawsze trzeba czekać na sygnał od dziecka, żeby podjąć rozmowę na trudne tematy. O wielu sprawach powinno dowiedzieć się od nas. Jednym z argumentów jest to, by nie wystraszyło się rzeczy zasłyszanych od innych. Dobrym przykładem takich ważnych wydarzeń, o których dzieci powinny usłyszeć najpierw od rodziców, są wybuch pandemii lub wojny. Są też takie tematy, które mogą dotyczyć naszych dzieci szybciej, niż nam się wydaje. Należy do nich np. wykluczenie. Warto rozmawiać o różnicach między ludźmi, sile grupy i współdziałaniu –szczególnie z dziećmi chodzącymi już do placówek, ale również z tymi, które spotykają inne dzieci na placach zabaw lub w podobnych miejscach.
Wiem, że podjęcie takich tematów może sprawiać wiele trudności, dlatego pomocą w rozpoczęciu rozmowy może okazać się książka „Jak żyjemy w społeczeństwie?”. Wspólna lektura może zaszczepić w dzieciach wiedzę o wielu ważnych kwestiach. Na kolejnych stronach książki poruszane są aspekty życia w grupach, współdecydowania, konfliktów, wojny, uchodźców, reagowania na krzywdę, czy konieczność wprowadzenia zasad. Po takim wstępie o wiele łatwiej zgłębia się ważne tematy!
Zobacz na jakie szczegóły warto zwrócić uwagę w czasie takich rozmów.
1. Rozmowa o wojnie
Zacznij od pytania
Dzieci mogą usłyszeć o wojnie w mediach, w szkole lub od rówieśników. Najpierw zapytaj, co już wiedzą: „Co o tym myślisz?”, „Co słyszałeś/aś?”. To pozwoli Ci zrozumieć, jakie informacje dziecko już ma i jakie emocje w związku z tym przeżywa, a także jakie myśli plączą się po jego głowie.
Udzielaj prostych i szczerych odpowiedzi
Dostosuj szczegóły do wieku dziecka. Młodszym dzieciom możesz wytłumaczyć, że wojna to kłótnia między państwami. Starszaki natomiast mogą potrzebować bardziej szczegółowych wyjaśnień, w tym informacji o historii i polityce.
Podkreślaj bezpieczeństwo
Zapewnij dziecko, że jest bezpieczne, jeśli taka jest rzeczywistość. „Wojna dzieje się daleko od nas i są osoby, które dbają o nasze bezpieczeństwo”. Wprowadź działania, które pozwolą zwiększyć poczucie kontroli, np. wspierajcie poszkodowanych poprzez zbieranie darów lub udział w akcjach pomocowych. To jest też świetna lekcja empatii i troski o innych!
Pomóż wyrazić emocje
Po rozmowie zapytaj dziecko, jak się czuje. Czasem trudno jest ubrać swoje myśli w słowa, dlatego możesz zachęcić pociechę do zobrazowania ich poprzez wykonanie rysunku lub ulepienie czegoś z plasteliny.
2. Rozmowa o niepełnosprawności
Wyjaśnij w prosty sposób
Niepełnosprawność może budzić w dzieciach ciekawość lub niepewność. Wyjaśnij to w prostych słowach: „Każdy z nas jest inny. Niektórzy ludzie potrzebują specjalnych urządzeń lub więcej wsparcia, aby robić rzeczy, które dla Ciebie nie stanowią wyzwania”.
Kształtuj empatię
Podkreśl, że osoby z niepełnosprawnością mają takie same potrzeby emocjonalne jak inni. „Każdy chce mieć przyjaciół, czuć się szanowany i akceptowany”.
Zareaguj na pytania i obserwacje
Dzieci mogą zadawać pytania, np. „Dlaczego ta osoba ma wózek inwalidzki?”. Odpowiedz spokojnie: „Ten wózek pomaga jej się poruszać, bo jej nogi nie działają tak, jak nasze”. Ważne, aby nie wprowadzać tabu wokół tego tematu i nie zamiatać go pod dywan.
Ucz tolerancji
Zaproponuj wspólną lekturę książek czy oglądanie filmów, które promują różnorodność i akceptację. Na stronach książki „Jak żyjemy w społeczeństwie?” znajdziemy reprezentacje różnych osób – poruszające się na wózku inwalidzkim, korzystające z aparatu słuchowego, a także chodzące z balkonikiem.
3. Rozmowa o wykluczaniu
Użyj konkretnych sytuacji
Dzieci często spotykają się z wykluczaniem w przedszkolu lub szkole. I choć pojedyncze sytuacje mają prawo się zdarzać, to trzeba być czujnym na ich natężenie. Okazją do rozmowy może być na przykład moment, kiedy Kuba nie zaprosił Zosi do zabawy. Zapytaj wtedy dziecko: „Co o tym myślisz, jak Zosia mogła się poczuć?”. Pomóż swojemu maluchowi spojrzeć na sytuację z perspektywy drugiej osoby.
Naucz, jak reagować
Wyjaśnij dziecku, jak może wspierać innych: „Jeśli widzisz, że ktoś jest samotny, zaproś go do zabawy”. Ważne jest, aby dziecko wiedziało, że ma wpływ na sytuację.
Modeluj akceptację
Jako rodzic bądź przykładem. Unikaj oceniania innych i pokazuj, jak ważne jest traktowanie wszystkich z szacunkiem oraz otwartością na drugiego człowieka. Rozmowy na trudne tematy mogą budować głębszą więź z dzieckiem oraz uczyć je wrażliwości i odpowiedzialności za siebie i innych. Ważne jest, abyś jako rodzic nie unikał/unikała tych tematów, nawet jeśli wydają się trudne lub skomplikowane. Dziecko potrzebuje Twojego wsparcia w zrozumieniu świata, a także w budowaniu swojego systemu wartości. Pamiętaj, że otwarte i szczere rozmowy to okazja do pogłębienia relacji oraz przekazania maluchowi ważnych lekcji na całe życie.
Artykuł powstał w ramach współpracy reklamowej.
