Za pośrednictwem wzroku pozyskujemy około 80% informacji o otaczającym nas świecie. Jego największy rozwój następuje w pierwszych latach życia. Ma kluczowe znaczenie w rozwoju, nauce czytania i pisania. Odpowiada za koordynację oko-ręka, prawidłową motorykę małą i dużą. Nawet postawa ciała jest od niego zależna. Dziecko jednak nie wiedząc, że może widzieć inaczej, nie powie nam o swoich trudnościach. Na co zwrócić uwagę, by nie przegapić problemu? I jak dbać o wzrok dziecka, by nie prowokować kłopotów ze wzrokiem?
Wzrok to nie tylko oczy. Człowiek widzi mózgiem. Oczy to aparat zbierający obrazy. Nawet gdy ten organ jest zdrowy, to istnieje ryzyko, że problem leży po stronie percepcji wzrokowej, czyli przetwarzania i interpretowania obrazów przez mózg.
Co może dolegać wzrokowi dziecka?
Być może słyszałaś o krótkowzroczności, nadwzroczności, astygmatyzmie, a nawet o różnowzroczności. Te problemy wynikają między innymi z wielkości gałek ocznych, która zmienia się wraz z wiekiem. Wczesne wykrycie i całkowite skorygowanie wad wzroku, poprzez dobranie odpowiedniej mocy soczewek, ma wpływ na ich wielkość w przyszłości.
Istnieją choroby oczu zarówno wrodzone, jak i nabyte, które zazwyczaj nie są widoczne bez dodatkowych badań. Jedne są groźne nie tylko dla oczu, ale też dla zdrowia całego ciała (np. siatkówczak, który jest nowotworem złośliwym oka). Inne skupiają się tylko na gałce ocznej (jak na przykład zaćma). Wszystkie łączy jedna cecha – im szybciej zostaną wykryte, tym lepsze są rokowania i mniejszy uszczerbek na dopiero rozwijającym się zmyśle wzroku.
Dziecko, które jest wolne od chorób oczu i wad wzroku, może być mimo wszystko obarczone zaburzeniami funkcji wzrokowych, takich jak: akomodacja, ruchy oczu czy widzenie obuoczne. Można je ćwiczyć w gabinecie optometrycznym lub ortoptycznym, a także w warunkach domowych, po konsultacji u któregoś z tych specjalistów.
Na funkcjonowanie dziecka mają również wpływ zaburzenia: percepcji wzrokowej, pamięci wzrokowej, integracji wzrokowej z pozostałymi zmysłami, a także orientacji przestrzennej.
Dziecko samo nie powie rodzicowi, że źle widzi, ponieważ nie wie, że może widzieć inaczej. Nie ma porównania z tym, jak widzą inni, dlatego nie wie, że może widzieć lepiej. Dodatkowo problemy wzrokowe mogą dawać objawy, które jako pierwsze można przypisać innemu schorzeniu. Czujność rodziców jest w tej kwestii najważniejsza.
Jak dbać o wzrok dziecka i co powinno zaniepokoić rodzica?
Niemowlak
- Brak kontaktu wzrokowego i reakcji na znajome dziecku twarze i przedmioty
- Niechęć do podążania wzrokiem za zabawkami, zwłaszcza kontrastowymi,świecącymi i wydającymi dźwięki
- Uciekanie oka, zezowanie po 3 miesiącu życia
- Nadmierne pocieranie któregoś z oczu
- Niepokój dziecka przy zasłonięciu któregoś oka
- Oczopląs
- Biały odblask wypełniający źrenicę, widoczny na zdjęciach z fleszem
- Zmętnienie widoczne w źrenicy
- Niesymetryczna wielkość źrenic i/lub gałek ocznych
- Gromadzenie się wydzieliny ropnej
- Zaczerwienienie, opuchlizna, przymykanie powieki
- Zaczerwienienie, przekrwienie gałki ocznej
Kilkulatek
(oprócz tych powyżej)
- Niechęć do kolorowania, rysowania, układania puzzli
- Trudności z koncentracją, zabawą manualną przez dłuższą chwilę
- Zakrywanie/zamykanie któregoś oka, zwłaszcza podczas patrzenia na bliższe przedmioty
- Przechylanie głowy do któregoś z ramion
- Skarżenie się na powtarzające się bóle głowy, zwłaszcza z przodu głowy
- Skarżenie się na bóle oczu
- Wrażliwość na światło, dyskomfort w jasnych pomieszczeniach
- Senność, brak zaangażowania, brak sił na zabawę, pokładanie się na stole czy podłodze
- Niechęć do sportów, aktywności fizycznej, zabaw z piłką
- Słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa
- Trudność w nawlekaniu koralików na rzemyk, brak celności
- Problemy z określaniem kierunków i rozróżnianiem kształtów
- Trudność z szukaniem szczegółów w przestrzeni lub w książeczkach
- Niezdarność, brak koordynacji, wpadanie na przedmioty
- Trudność z orientacją w przestrzeni
- Choroba lokomocyjna
- Zgłaszanie podwójnego widzenia
Podstawówkowicz:
(oprócz tych powyżej)
- Niechęć do czytania i nauki
- Mrużenie oczu, nadmierne mruganie, łzawienie
- Przysuwanie się do czytanego tekstu
- Nadmierne poruszanie głową podczas czytania
- Powolne czytanie
- Cofanie się w czytanym tekście, czytanie tych samych fragmentów
- Przekręcanie końcówek słów i całych słów
- Gubienie wyrazów podczas czytania (zwłaszcza krótkich)
- Zagubienie w tekście, przeskakiwanie linijek
- Śledzenie czytanego tekstu palcem lub ołówkiem
- Skupianie się na odczytywaniu liter z pominięciem właściwej intonacji słów
- Trudności z czytaniem ze zrozumieniem
- Trudności z uczeniem się tekstu na pamięć
- Trudności z przepisywaniem z tablicy (w tym do tabelki)
- Trudności z utrzymaniem pisma w linii, pisanie pod górkę albo z górki
- Przekręcanie głowy i/lub kartki podczas pisania
- Brzydkie pismo
- Brak organizacji w zeszycie, zaczynanie pisania w różnych miejscach na kartce
- Mylenie liter z brzuszkiem typu „p”, „q”, „b”, „d”
- Pomijanie liter w pisaniu
- Brak wyobraźni przestrzennej
- Trudność z oceną odległości
Co zrobić, gdy zobaczę któryś z wyżej wymienionych objawów u swojego dziecka?
Przede wszystkim udać się na badanie wzroku. W pierwszej kolejności do okulisty dziecięcego, który sprawdzi zdrowie oczu oraz określi wadę wzroku. Następnie do optometrysty pediatrycznego, który sprawdzi funkcje wzrokowe, takie jak akomodacja czy ruchy oczu, a także wykluczy występowanie zaburzeń (w tym zeza). To on dobierze okulary lub soczewki kontaktowe.
W przypadku braku występowania wyżej wymienionych objawów, należy udać się na wizytę kontrolną najlepiej w wieku 1 i 3 lat. Obowiązkowo każde dziecko powinno być sprawdzone okulistycznie przed podjęciem nauki szkolnej. Następne kontrole warto przeprowadzać co 2 lata lub według zaleceń specjalisty.
Jak dbać o wzrok dziecka na co dzień?
Do pierwszego roku życia dziecko powinno być całkowicie pozbawione dostępu do ekranów elektronicznych (tablety, smartfony, komputery, telewizory), a do piątego roku życia powinny być ograniczone do maksymalnie 1h dziennie.
Dzieciom należy chronić oczy przed szkodliwym światłem ultrafioletowym, emitowanym także przez słońce, dlatego dzieci również powinny nosić okulary przeciwsłoneczne dobrej jakości, zwłaszcza na pełnym słońcu. Oczywiście dla maluszków w pierwszej kolejności sięgamy po czapkę z rondem i parasol.
Zbilansowana dieta pomaga utrzymać wzrok dziecka jak najdłużej w dobrej kondycji. Dodatkowo warto dbać o rozwój motoryki małej, czyli wszelkiego rodzaju kolorowanki, puzzle, zabawy z koralikami czy plasteliną. Pomocna w nauce czytania i pisania będzie także umiejętność rozróżnianiastron – nie tylko ich nazywanie, ale też pokazywanie, rysowanie strzałek i ustawianie ciała w konkretnych kierunkach. Świadomość własnego ciała także jest pomocna, nie tylko w rozwoju ruchowym, ale przede wszystkim w koordynacji oko-ręka.
Zaplanuj z dzieckiem minimum 2 godziny dziennie aktywności na świeżym powietrzu. Wszelkie gry i zabawy typu jazda na rowerze, rolkach, gra w koszykówkę czy piłkę nożną mają pozytywny wpływ na wzrok.
Dbanie o wzrok może być dobrą wspólną zabawą, która pomoże dziecku właściwie się rozwijać, a regularne badania jego wzroku pozwolą się upewnić, że wszystko jest w porządku.
Autorka artykułu: mgr Magdalena Łoskot – optometrystka, optyczka i autorka TERAPI
Cześć, nazywam się Magdalena Łoskot. Jestem optometrystką, terapeutką wzroku, graficzką oraz mamą kilkumiesięczniaka. Prowadzę bloga i instagrama o nazwie @_terapi, gdzie przy pomocy prostych i kolorowych grafik, obalam powszechne mity i edukuję nie tylko o wzroku dzieci.
Bibliografia:
https://www.covd.org/page/symptoms
https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/42678/9241590629_v2.pdf?sequence=2&isAllowed=y&fbclid=PAAaapqMJn6jKbACGKhicvDqKNHkJ7bqsk3e1wwm7e7qUdTsGZtnLV4op9NAs
https://www.aoa.org/news/clinical-eye-care/public-health/screen-time-for-children-under-5?sso=y
https://www.aao.org/eye-health/diseases/myopia-print-download-videos-infographics-poster
